REKOLTE DÜŞÜŞÜ VE TALEP BASKISI FİYATLARI YÜKSELTIYOR
Ulusal Zeytin ve Zeytinyağı Konseyi (UZZK) Başkanı Dr. Mustafa Tan, önümüzdeki sezonun zeytinyağında “yok yılı” olacağının öngörüldüğünü ifade etti. Geçen yıl 421 bin tonla rekor üretim yapan Türkiye’de, bu yıl kuraklık ve zeytinin doğal döngüsü nedeniyle rekoltenin yaklaşık 200 bin tona gerilemesi bekleniyor.
Tan, eylül sonunda açıklanacak rekolte raporunun bu tahminleri netleştireceğini belirtti. Geçen yıldan devreden 200-250 bin ton zeytinyağı stokunun bulunduğunu, ancak bu stokun kalitesinin ve ihracata uygunluğunun yeni sezonda yapılacak analizlerle ortaya çıkacağını söyledi. “Sanayiciler, iç piyasa ve ihracat için kaliteli yağ arayışında. Bu talep, özellikle Edremit’te litre fiyatını 240 TL’ye taşıdı,” dedi. Tan, fiyat artışlarının spekülatif değil, artan işçilik ve girdi maliyetlerinden kaynaklandığını vurguladı. Piyasada 5 litrelik taklit ve tağşişli zeytinyağlarının 650-1000 TL arasında satıldığını, bu ürünlerin tüketicileri yanılttığını ifade eden Tan, “Zeytinyağı, dünyanın en sağlıklı yağı. Mutfaklarda daha fazla yer bulmalı. Tüketicilere şimdiden stok yapmalarını öneriyoruz,” diye ekledi.
LİSANSLI DEPO İLE FİYAT İSTİKRARI UMUDU
Edremit Ticaret Odası Başkanı Ahmet Çetin, fiyat artışlarının arz-talep dengesinden kaynaklandığını belirtti. “Piyasada yağ azalınca fiyatlar yükseliyor. Üretici, fiyat artışı beklentisiyle stok tutuyor. Bu, piyasanın doğal işleyişi,” dedi. Çetin, 10 ortak oda ile yürütülen lisanslı depo projesinin tamamlandığını ve tüm izinlerin alındığını duyurdu. Lisanslı deponun stokları kayıt altına alarak fiyat dalgalanmalarını önleyeceğini vurgulayan Çetin, “Bu sistem, üretici ve tüketiciyi ani fiyat şoklarından koruyacak,” diye konuştu. Mevcut 200-250 bin tonluk stokun büyük kısmının depolarda olduğunu, ancak ihracatta kısıtlamalar nedeniyle yağın çoğunlukla dökme yerine sınırlı miktarda kutulu ihraç edildiğini aktardı. Sektör, markalı ve ambalajlı ürünlere teşviklerin artırılmasını ve dökme yağ ihracatındaki kısıtlamaların kaldırılmasını talep ediyor. Çetin, üretici desteklerinin litre başına en az 50 TL primle düzenlenmesi gerektiğini savundu: “Bu, yağları kayıt altına alır, devlete vergi sağlar, üreticiyi güçlendirir ve tüketiciye uygun fiyat sunar.”
KURAKLIK VE KÜRESEL PİYASA ETKİSİ
Bu yıl rekoltenin geçen yılın yarısı kadar olacağı öngörülürken, kurak geçen mevsim üretimi olumsuz etkiliyor. Çetin, “Yeni hasada bir ay var, ancak piyasada yağ kıtlığı başladı. Sanayicinin stoku tükendi, bu da fiyatları artırıyor,” dedi. Küresel piyasalarda da zeytinyağı fiyatları yükseliyor. Uluslararası Zeytin Konseyi (IOC) verilerine göre, İspanya’da litre fiyatı 3,4 dolardan 4,4 dolara çıkarken, ton başına 200 euroluk artış yaşandı. Küresel üretimin bu yıl %7 düşüşle 2,4 milyon tona gerileyebileceği belirtiliyor. Bu durum, Türkiye’deki fiyatları küresel konjonktürün etkisiyle daha da yukarı taşıyabilir.
ZEYTİNYAĞI ÜRETİM SÜRECİ VE ALTERNATİFLER
Zeytinyağı üretimi, zeytinlerin toplanması, yıkanması, ezilmesi, hamur haline getirilmesi ve yağın ayrıştırılması aşamalarını kapsıyor. Modern tesislerde soğuk sıkım yöntemiyle üretilen yağ, besin değerlerini korurken, geleneksel taş değirmenler kalite odaklı üretimde tercih ediliyor. Türkiye, zeytinyağı üretiminde İspanya, İtalya ve Yunanistan’ın ardından dünya dördüncüsü. Ancak bu yılki rekolte düşüşü, arzı daraltarak fiyatları artırıyor. Zeytinyağına alternatif olarak ayçiçek, kanola ve mısır yağı gibi bitkisel yağlar kullanılıyor, fakat zeytinyağının kalp sağlığına faydaları ve eşsiz lezzeti talebi yüksek tutuyor. Tüketicilere, fiyatlar daha da yükselmeden kaliteli zeytinyağı stoklamaları öneriliyor.