Polikistik Over Sendromu (PKOS), doğurganlık döneminde olan kadınlarda yumurtlama sorunlarına, androjen seviyelerinin yükselmesine ve yumurtalıklarda genellikle iyi huylu olan birçok kist oluşmasına neden olan yaygın bir hormonal sorundur.
Aynı zamanda en sık görülen endokrin bozukluklardan biri olan Polikistik Over Sendromu, adet döngüsünün düzensizleşmesine, aşırı tüylenmeye, sivilceye, kısırlığa ve kilo alımına da neden olabilmektedir.
POLİKİSTİK OVER SENDROMU (PKOS) NEDEN OLUR?
Polikistik Over Sendromu, aşırı kilo ve insülin direncinin nedeniyle yumurtalıklarda erkeklik hormonunun (androjenler) çoğalmasına bağlı olarak hormonal bozukluk şeklinde ortaya çıkar. Polikistik Over Sendromu nedenleri şöyle sıralanır:
Yüksek erkeklik hormonu seviyeleri (Androjen): Yumurtalıklardan yumurta salınmasını engelleyerek düzensiz adet döngülerine neden olur. Düzensiz yumurtlama, yumurtalıklarınızda küçük, sıvı dolu keselerin gelişmesine neden olur. Yüksek androjen ayrıca kadınlarda sivilce ve aşırı kıllanma gibi belirtilere neden olur.
İnsülin direnci: İnsülin seviyesindeki artış, yumurtalıkların erkeklik hormonları (androjenler) üretmesine ve salgılanmasına neden olur. Artan erkeklik hormonları yumurtlamayı baskılar ve PKOS'un diğer semptomlarının oluşmasına zemin hazırlar.
Düşük dereceli inflamasyon: Polikistik Over Sendromu olan kişiler kronik düşük dereceli inflamasyona sahip olma eğilimindedir. Uzman doktor, vücutta iltihaplanma düzeyini gösterebilen C-reaktif protein (CRP) ve beyaz kan hücrelerinin düzeylerini ölçen kan testleri yapılmasını isteyebilir.
POLİKİSTİK OVER SENDROMU (PKOS) BELİRTİLERİ nelerdir?
· Androjen seviyelerinin yükselmesi
· Adet düzensizliği ya da adet görememe
· Yumurtlama olmaması nedeniyle hamile kalamama
· Aşırı tüylenme (hirsutizm)
· Kiloda artış
· Olağan dışı kanama
· Cilt dokusunda değişiklik ve kararma
· Ciltte sivilcelenme ve yağlanma
· El üstünde oluşan lekelenmeler
· Saç dökülmesi
· Ses kalınlaşması
· Göğüs ölçüsünde meydana gelen değişiklikler
· Depresyon
POLİKİSTİK OVER SENDROMU (PKOS) TEDAVİ YÖNTEMLERİ NELERDİR?
Polikistik Over Sendromu (PKOS) tedavisi yaşa ve hastanın istediğine göre değişmektedir. Tıbbi tedavi ve kilo kaybı sonucunda adette önemli oranda düzelme olabilmektedir. PKOS olan kadınlarda diğerlerine göre daha fazla görülen obezite, semptomları tedaviye yanıtı zorlaştırır. Kilo kontrolü neticesinde düzenli adet görme oranı yükselmektedir. Hastalarının tedavileri planlanırken fazla kilolardan diyetisyen gözetiminde kurtulmaları sağlanmalıdır. Kilo kontrolünde dikkat edilecek noktalar;
1-Dengeli Beslenme: İyi planlanmış yeterli ve dengeli beslenme, sağlıklı kilo yönetimi ve hormonal denge için önemlidir. Karbonhidratlar, proteinler ve sağlıklı yağları içeren bir diyet benimsemek faydalı olabilir.
2-Glisemik İndeks Kontrolü: Yüksek glisemik indeksli gıdalardan kaçınmak, insülin direncini azaltmak için önemlidir. Tam tahıllar, sebzeler ve protein açısından zengin gıdalar tercih edilebilir.
3-Sağlıklı Yağlar: Omega-3 yağ asitleri içeren balık yağı veya keten tohumu gibi kaynaklar, inflamasyonu azaltabilir ve hormonal dengenin korunmasına yardımcı olabilir.
4-Şeker ve Rafine Karbonhidratlardan Kaçınma: Şeker ve rafine karbonhidratlar, insülin direncini artırabilir. Bu nedenle, şekerli içecekler, şekerli atıştırmalıklar ve beyaz un içeren ürünlerden kaçınılmalıdır.
5-Lif İçeren Gıdalar: Yeterli lif alımı sindirim sağlığını destekler ve kan şekerini dengelemede faydalıdır. Bunun için sebzeler, meyveler ve tam tahıllar tüketilebilir.
(Brokoli, Karnabahar, Brüksel lahanası ve turpgiller, Yeşil yapraklı sebzeler, kurubaklagiller, Elma, armut, çilek, yabanmersini gibi lifli şeker oranı düşük meyveler verilebilir).
6-Kafein ve Alkol Sınırlama: Kafein ve alkol tüketimini kontrol altında tutmak hormonal denge açısından oldukça önemlidir.
7-Düzenli Egzersiz: Düzenli egzersiz, kilo kontrolüne yardımcı olduğu gibi insülin direncini de azaltmaktadır. Aynı zamanda stresi azaltarak hormonal dengenin korunmasına katkıda bulunur. Bunun yanında bol su içmek de ihmal edilmemelidir.
8-Protein Ağırlıklı Beslenme: Protein, tokluk hissini artırır ve insülin seviyelerini dengeler. Tavuk, balık, yumurta ve baklagiller iyi protein kaynaklarıdır.
Ayrıca dengeli beslenme açısından paketli gıdalardan mümkün olduğunca uzak durmanın yanında, önemli olan etiket okuma alışkanlığını kazanmaktır. Paketli gıdanın içeriğini iyi analiz etmek önemlidir. Yağsız olduğu için light olarak piyasada bulunan paketli ürünlere çok rağbet etmemek gerekmektedir. Bazen faydalı diye düşünüp aldığımız bir kuruyemişte bile çok fazla miktarda şekerle karşılaşabiliyoruz. Mümkün olduğunca doğal gıdalar tercih edilmelidir.
Başkent Üniversitesi Alanya Uygulama Ve Araştırma Merkezi Beslenme ve Diyetetik Bölümü
Dyt. Selin AKALIN
